Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşeli bir düzen değildir. Hukuk, toplum ortamında insanoğluın cidden nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Hukuk, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Doğruluk değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene yakınmak, içtimai hayatın gerçekleşmesini sağlamak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin muhalifsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, mutlak sağlıklı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum ortamında insanoğluın iktisat ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte haklar, kişioğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tip, bir bütündür.” İnsan-kişioğlu, kişioğlu-doğa ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence şeşna kızılınmasıdır. Hukuk, âdemiyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşkın kuruntu ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak belirten temalerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini sağlamak maksadıyla konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, doğru ve kanunların hepsidür. Elan münteşir bir tanımıyla haklar, adalete yönelmiş içtimai yaşamma düzenidir. Hukuk Kelime Fehvaı Hukuk kelimesi Arapça “doğru” kökünden gelir ve doğru kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “doğru” kelimesinin çoğkebir “beddua’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na nazaran haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk manaında da kullanılır. Uran Fehvaı Hukuk dönemden döneme değiştiği ciğerin hala doyurucu bir tanım bünyelamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi ortamında bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri mevzu kayran kısmına Özel Hukuk, eşhas ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Hukuk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun kellelıca zir dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik ülke tarafından güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Hukuk kuralları kişioğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun porte yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeri nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Hukuk kayranında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Hukuk düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları engellemek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve nakit cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, fırka metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları üzere ayrımlı haklar dallarında ayrımlı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasal temaleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan haklar, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş içtimai bir yaşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai hayatı düzenleyip insanoğluın pasış ve emniyet ortamında bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Uygulama Yarar (Sosyal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun tatbikî amacını, içtimai gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile toplum ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın bünyesından meydana gelen gereksinimlerinı muhaliflamaya çkızılışır. Hukuk bu fonksiyonu ile veladet, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni hayatın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanın natürel bünyesına ve bundan gelecek mevrut ihtiyaçlarına yönlü yürütmek zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de vabestedır; hesaplı gereksemelara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Doğruluk Hukuk bu fonksiyonu ile belirli bir yapılanma şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak sağlıklı kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla adalet, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yürütmek üzere dü ayrımlı anlamda kullanılır. Doğruluk esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet manaında zatî bir özelliği deyimler. Eş her vakit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni icra etmek yolunda kadimî ve değaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet kavramı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar kayranında hukuki porte olarak lakırtı konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğeraziz kurallar mecmuü olarak haklar, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak durumunda bulunduğuna nazaran, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü adalet kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün haklar sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir porte niteliğindeki adalettir. Hukuk bir toplum düzenini ciğererir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzumlu bulunan düzeni sakınmak, gerekse onu değaksiyontirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her vakit adalete kellevurulur. Nesnel ve kanun üstü adalet hukukta muhalifmıza oturmuş haklar düzenlerinin birincil örneği, olması gereken haklar manaında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan haklar düzenlerinin namına yönlü olup olmadığı açısından bir porte ve yorum ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve negatif muhaliflıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra ortamında olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Alışılagelen olarak bütün haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşamma uyacak, hem de bu içtimai hayatın pasış ortamında sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çkızılışacaktır.